Mbretëria e Bashkuar ka arritur një marrëveshje në vlerë prej 10 miliardë paundësh për të furnizuar Marinën Norvegjeze me të paktën pesë fregata të reja të tipit Type 26.
Sipas Ministrisë britanike të Mbrojtjes, kjo është marrëveshja më e madhe ndonjëherë për eksport anijesh luftarake nga Britania në aspektin financiar. Nga ana tjetër, Norvegjia e ka cilësuar këtë si investimin më të madh në historinë e saj për kapacitetet mbrojtëse.
Qeveria britanike njoftoi se kjo marrëveshje do të mbështesë rreth 4,000 vende pune në Mbretërinë e Bashkuar deri në vitet 2030, përfshirë mbi 2,000 vende pune në kantierët detarë të kompanisë BAE Systems në Glasgow, ku do të ndërtohen anijet.
Kryeministri britanik Sir Keir Starmer e përshkroi marrëveshjen si një hap që “do të nxisë rritjen ekonomike dhe do të mbrojë sigurinë kombëtare për qytetarët”. Ai shtoi se ky sukses është dëshmi e aftësive dhe përkushtimit të mijëra punonjësve në gjithë vendin që po kontribuojnë jo vetëm për Forcat e Armatosura britanike, por edhe për sigurinë e partnerëve norvegjezë dhe të NATO-s për vitet në vijim.
Ministria e Mbrojtjes njoftoi gjithashtu se mbi 400 kompani britanike do të përfitojnë nga ky projekt, ndër to 103 kompani në Skoci.
Ministri i Mbrojtjes, Luke Pollard, e cilësoi marrëveshjen si “kontrata më e madhe për anije luftarake në historinë britanike”, duke e konsideruar gjithashtu si një votëbesim të fuqishëm për fuqinë punëtore dhe industrinë britanike të mbrojtjes.
Megjithatë, marrëveshja ka ngjallur kritika në Norvegji. Kapiteni i Marinës dhe pedagog në Akademinë Detare Norvegjeze, Tor Ivar Strømmen, u shpreh për median NRK se fregatat franceze dhe gjermane ishin më të avancuara. “Marina britanike ndërton anije për një rol të vetëm. Mbrojtja ajrore është e vjetruar dhe e kufizuar,” tha ai.
Marrëveshja përfaqëson një fitore për qeverinë dhe industrinë britanike përballë konkurrentëve të tjerë si Franca, Gjermania dhe Shtetet e Bashkuara, që gjithashtu ishin në garë për kontratën norvegjeze.
Flota e re do të përbëhet nga gjithsej 13 fregata anti-nëndetëse – tetë britanike dhe pesë norvegjeze – të cilat do të operojnë së bashku në Europën Veriore, duke forcuar ndjeshëm krahun verior të NATO-s.
Anijet do të ndërtohen në kantierin e BAE Systems në zonën Govan të Glasgow-it, ku aktualisht po ndërtohen edhe fregatat për Marinën Mbretërore.
Sekretari për Skocinë, Ian Murray, tha se përzgjedhja e Britanisë së Madhe “tregon suksesin e jashtëzakonshëm të industrisë sonë të ndërtimit të anijeve dhe aftësitë e klasit botëror të fuqisë sonë punëtore në Clyde”.
Kryeministri norvegjez Jonas Gahr Støre, i cili njoftoi homologun britanik për vendimin gjatë një telefonate të shtunën në mbrëmje, e cilësoi marrëveshjen si një “forcim historik të bashkëpunimit mbrojtës” mes dy vendeve.
Ai theksoi se vendimi ishte marrë duke u bazuar në dy pyetje kyçe: “Kush është partneri ynë më strategjik? Dhe kush ofron fregatat më të mira? Për të dyja, përgjigjja ishte Mbretëria e Bashkuar.”
Fregatat e reja të Marinës Norvegjeze do të jenë sa më të ngjashme me ato të Britanisë, me të njëjtat specifika teknike. Ato janë projektuar posaçërisht për të zbuluar, gjurmuar dhe asgjësuar nëndetëset armike. Dorëzimet priten të nisin në vitin 2030.
Sekretari britanik i Mbrojtjes, John Healey, deklaroi se në kuadër të marrëveshjes, dy flotat do të “trajnojnë, operojnë, dekurajojnë dhe, nëse është e nevojshme, të luftojnë së bashku”.
“Anijet tona do të veprojnë si një flotë e përbashkët, duke udhëhequr në NATO dhe duke vendosur anije të tjera të teknologjisë së lartë në Atlantikun e Veriut për të gjurmuar nëndetëset ruse, për të mbrojtur infrastrukturën kritike dhe për të garantuar sigurinë e të dy vendeve,” tha ai.
Duke iu referuar rishikimit strategjik të mbrojtjes për këtë vit, Pollard tha se Rusia është identifikuar si “kërcënimi kryesor për sigurinë jo vetëm të Britanisë, por edhe të NATO-s”. Ai shtoi se “fregatat e reja Type 26 janë ndër më të mirat në botë për gjuetinë ndaj nëndetëseve”.
Aktualisht, tetë fregata Type 26 janë në ndërtim e sipër për Marinën Mbretërore, për të zëvendësuar fregatat e vjetra Type 23, jeta operacionale e të cilave është zgjatur për shkak të vonesave.
Nuk është ende e qartë se si do të ndikojë kontrata me Norvegjinë në afatet e dorëzimit të anijeve për Marinën Mbretërore. Një burim nga Ministria britanike e Mbrojtjes tha se plani aktual mbetet që të gjitha tetë fregatat të dorëzohen brenda dekadës së ardhshme. Norvegjia, ndërkohë, ka shprehur dëshirën që fregata e parë të dorëzohet deri në vitin 2029.
Dy prej anijeve – HMS Glasgow dhe HMS Cardiff – tashmë janë ndërtuar dhe po pajisen në kantierin e dytë të BAE Systems në Scotstoun, me synimin për të hyrë në shërbim në vitin 2028. Tre të tjera – HMS Belfast, HMS Birmingham dhe HMS Sheffield – janë aktualisht në proces ndërtimi.
Ndërkohë, BAE Systems ka licencuar dizajnin Type 26 edhe në Kanada dhe po ndërton anije të ngjashme në Australi me kontratë.
Si pjesë e një modernizimi prej 300 milionë paundësh, BAE Systems hapi më herët këtë vit një ndërtesë të re të ndërtimit të anijeve, të quajtur “fabrika e fregatave” (Janet Harvey Hall), mjaftueshëm e madhe për të ndërtuar dy fregata njëkohësisht.
Flota Mbretërore është gjithashtu në proces të blerjes së pesë fregatave të reja të tipit Type 31 për qëllime të përgjithshme, të cilat po ndërtohen në kantierin e Rosyth.
