Gjashtë muaj pasi botoi “Mbi origjinën e specieve”, Charles Darwin i shkroi një letër mikut të tij, Asa Gray. Atë e shqetësonte një familje grerëzash parazitare, ichneumonidae, që i vendosin vezët në trupin e një insekti tjetër, si p.sh. një vemje; kur të vegjlit çelin, ato e hanë gjallë strehuesin. “Nuk mund ta bind veten që një Zot i mirë dhe i plotfuqishëm do t’i kishte krijuar me qëllim Ichneumonidae”, shkroi ai. Krijesa përmendet si një nga faktorët që e shtyu ta vinte në pikëpyetje krijimin hyjnor.
Urrejtja ndaj grerëzave daton mijëra vite më parë – Aristoteli i përçmonte ato si “të zbrazëta nga veçoritë e jashtëzakonshme” që i zotërojnë bletët. Por Seirian Sumner, profesoreshë e ekologjisë së sjelljes në University College London (UCL), dëshiron të tregojë se ka më shumë për grerëzat sesa duket. Ajo ia ka kushtuar karrierën si zoologe studimit të këtyre insekteve; ka shkruar një libër për to, dhe madje edhe emri i saj në Instagram është “waspprof”.
Ajo ishte e përfshirë në ekspozitën e sapohapur Bota e grerëzave në Muzeun e Zoologjisë Grant në UCL në Londër, e cila synon të “zbulojë jetën e padukshme të grerëzave”. Duke folur për CNN nga ekspozita, Sumner dha pesë arsyet kryesore pse të gjithë duhet t’i duam grerëzat po aq sa ajo.
Kontrolli i dëmtuesve
“Grerëzat janë kontrolluesit natyrorë të dëmtuesve. Një botë pa grerëza do të thoshte që do të ishim të prirur të përdornim më shumë kimikate për t’i kontrolluar popullatat e insekteve dhe zvarranikëve të tjerë që nuk na pëlqejnë: vemjet, afidet, merimangat, brumbujt – çfarë të doni – ekziston një grerëz që i gjuan. Prandaj grerëzat janë grabitqarë të rëndësishëm kryesorë në rregullimin e të gjitha atyre popullatave insektesh brenda ekosistemit”.
Polenizimi
“Bletët pickojnë dhe megjithatë ne e tolerojmë këtë sepse e dimë çfarë bëjnë. E kuptojmë se ato janë të rëndësishme në ekosisteme si polenizuese. Grerëzat janë po aq të rëndësishme”.
“Ashtu si bletët, ato vizitojnë lulet për të marrë nektar. Edhe pse gjuajnë, preja është për pasardhësit e tyre, jo për të rriturit vetë. Ato kanë nevojë të marrin ushqim nga diku, dhe e marrin atë nga lulet përmes nektarit, ashtu si bletët”.
Mjekësia
“Disa helme (të grerëzave) mund të jenë potencialisht kurë për kancerin. (Në fakt, një studim ka treguar se një grerëz braziliane mund t’i vrasë qelizat kancerogjene pa dëmtuar qelizat e shëndetshme përreth)”.
“Grerëzat gjithashtu kanë shumë antibiotikë në helmin dhe trupin e tyre që i përdorin për ta mbajtur prenë të lirë nga sëmundjet. Duhet të fillojmë t’i shfrytëzojmë mbrojtjet mikrobiale që kanë grerëzat”.
Ushqimi
“Grerëzat janë një burim popullor ushqimi për njerëzit në mbarë botën. Sidomos në Azi, njerëzit i pëlqejnë shumë. Ata ziejnë larvat ose thajnë pupat në ngrirje, i përziejnë me pak spec djegës – nuk ka gjë më të mirë. Janë shumë të pasura me proteina, me pak yndyrë dhe madje ka njerëz në disa pjesë të botës që i kultivojnë posaçërisht grerëzat për të prodhuar mjaftueshëm nga këto larva të shijshme e të mahnitshme për t’u ngrënë, pasi janë një burim i rëndësishëm ushqimi”.
Prodhues të letrës
“Ato janë mjeshtre supreme të prodhimit të letrës, dhe ekziston ideja që ne e morëm idenë e prodhimit të letrës duke i vëzhguar grerëzat”.
“Shumica e njerëzve e kanë parë një grerëz duke mbledhur pak lëvore nga një trung apo një shtyllë gardhi. Ato e përziejnë me pështymën e tyre dhe e sheshojnë në një letër të bukur, të hollë, të cilën pastaj e përdorin për të ndërtuar këto shoqëri gjigante sa një top futbolli ku jetojnë”.
“Letra brenda këtyre foleve është vërtet e jashtëzakonshme. Ka tre lloje të ndryshme. Nga jashtë, keni këtë mbështjellës që është i shpejtë dhe i thjeshtë për t’u ndërtuar. Brenda keni qelizat gjashtëkëndore që janë të forta, por të lehta, si shtresat brenda një ndërtese të lartë. Qelizat më pas lidhen së bashku me një lloj të tretë letre, e cila është shumë e fortë dhe elastike. Nëse përpiqeni ta shqisni me dorë, thjesht nuk mund ta bëni. Të gjitha këto vetëm brenda një foleje të vetme grerëzash”.
Pikë shtesë: Një shoqëri model
“(Grerëza e letrës polistes) është si versioni insekt i surikatit. Ndryshe nga grerëzat yellowjacket dhe bletët e mjaltit, ku (individët) janë të përcaktuar gjatë zhvillimit për t’u bërë mbretëreshë ose punëtore, këto, kur çelin si të rritura, e gjithë bota është mundësia e tyre”.
“Ato mund të jenë mbretëreshë, mund të jenë punëtore, mund të fillojnë jetën si punëtore dhe më pas të kthehen në mbretëreshë. Kjo është si te shoqëritë e surikatëve ku keni riprodhuesit dhe jo-riprodhuesit që vrojtojnë për grabitqarë ose shkojnë në kërkim ushqimi. Të gjithë ndihmojnë së bashku, dhe pikërisht këtë bëjnë këto (grerëza)”.
“Ato na ndihmojnë të kuptojmë evolucionin e altruizmit, pse çdo individ duhet të heqë dorë nga mundësia e vet për t’u riprodhuar në mënyrë që ta ndihmojë një tjetër të riprodhohet. Këto grerëza kanë qenë shumë të rëndësishme për të kuptuar pse kafshët bashkohen për të jetuar në grupe”.
