Kolapsi i civilizimit njerëzor është tashmë “i pashmangshëm”, sipas një studiuesi që ka analizuar 5,000 vjet histori.
Dr. Luke Kemp nga Universiteti i Kembrixhit ka zbuluar modele të qarta dhe alarmante të pabarazisë, dëmtimit mjedisor, udhëheqjes së pamatur dhe sistemeve të brishta që kanë çuar në kolaps të lashtë – modele që janë të dukshme edhe në botën moderne.
“Nuk mund të vendosim një datë për Ditën e Gjykimit, por duke parë 5,000 vitet e [civilizimit], mund të kuptojmë trajektoret që po ndjekim sot – dhe vetë-shkatërrimi është më i mundshmi”, i tha ai The Guardian-it.
Libri i tij i ri, Mallkimi i Goliath-it (Goliath’s Curse), detajon ngritjen dhe rënien e fuqive të lashta, përfshirë Kinën perandorake, Romën dhe Majat klasike të Ultësirës.
Ndërsa ato kolapse shpesh ishin rajonale dhe të mbijetuara, Kemp thotë se kolapsi i ardhshëm do të jetë global – dhe shkatërrues.
Hulumtimi i tij zbuloi se çdo perandori e rënë ndante të njëjtat tipare fatale: regjime të përqendruara në elitë, të mbështetura në pabarazi dhe të mbajtura me forcë.
Ai i përshkroi këto shoqëri si “Goliathë” – struktura të mëdha por të brishta, të ndërtuara mbi drithëra të grumbulluara, armë të monopolizuara dhe popullsi të bllokuara pa mundësi shpëtimi.
“Historia është më së miri e treguar si një rrëfim për krimin e organizuar”, tha Kemp. “Është një grup që krijon monopol mbi burimet përmes dhunës ndaj një territori dhe popullsie të caktuar.”
Kemp analizoi ngritjen dhe rënien e mbi 400 shoqërive, duke arritur në përfundimin se pabarazia është ajo që vret civilizimet.
Ndërsa elitat nxjerrin pasuri nga masat dhe shkatërrojnë mjedisin, shoqëritë bëhen të zbrazëta, të pambrojtura ndaj luftës, sëmundjeve dhe kolapsit.
Dhe nuk është thjesht lakmia që sjell rënien – sipas tij, është një numër i vogël individësh që shfaqin të ashtuquajturën “triadë e errët” të personalitetit: narcizëm, psikopati dhe makiavelizëm.
Këto cilësi toksike, të pranishme tek klasat sunduese të së kaluarës, po shfaqen gjithnjë e më shumë tek udhëheqësit globalë, sipas The Guardian.
Kemp përmendi emra konkretë: Donald Trump si narcist, Vladimir Putin si psikopat, dhe Xi Jinping si makiavelist – duke pohuar se liderët më të fuqishëm në botë sot mishërojnë vetë tiparet që historikisht kanë sjellë kolaps.
Një nga sinjalet më të qëndrueshme që Kemp zbuloi në shoqëritë e rrënuara ishte pabarazia ekstreme.
Në perandoritë e lashta, pasuria dhe pushteti përqendroheshin tek një elitë e vogël, ndërsa shumica mbetej në varfëri dhe nën barrë.
Ai theksoi se hendeku gjithnjë e më i madh në pasuri dhe monopolizimi nga korporatat sot pasqyron këtë model – duke gërryer kohezionin shoqëror dhe dobësuar qëndrueshmërinë.
Një tjetër paralelizëm shqetësues ishte varësia e plotë e njerëzimit nga sistemet komplekse globale.
Në të kaluarën, njerëzit mund të ktheheshin tek bujqësia apo gjuetia kur shtetet binin. Sot, shumica e njerëzve varen nga zinxhirët e furnizimit global – dhe nëse ata rrëzohen, gjithçka bie me ta.
Dëmtimi i mjedisit po ndjek gjithashtu të njëjtën trajektore. Kolapset historike shpesh parapriheshin nga ndryshime rajonale të klimës prej vetëm 1°C.
Sot shkencëtarët parashikojnë një rritje globale prej 3°C ose më shumë, së bashku me shpyllëzime masive dhe shterim të burimeve.
Kemp gjithashtu paralajmëroi se kolapsi i ardhshëm mund të jetë shumë më i dhunshëm. Në të kaluarën, luftërat bëheshin me shpata ose pushkë.
Sot, bota ka mbi 10,000 armë bërthamore, si dhe teknologji shumë më shkatërruese.
Ai paraqiti tre arsye pse kolapsi i ardhshëm mund të jetë më shkatërrues se çdo gjë që njerëzimi ka përjetuar më parë:
Dhuna elitare: Luftërat nuk do të bëhen më me armë të lehta, por me arsenale bërthamore dhe teknologji të sofistikuar.
Varësia nga sistemet komplekse: Pa sistemet moderne, shumë pak njerëz mund të mbijetojnë. Nëse këto zinxhirë thyhen, ne rrëzohemi bashkë me to.
Shkalla e kërcënimeve: Ndryshimet klimatike historike ishin minimale – sot, ato janë masive dhe globale.
Ndërsa disa kolapse të së kaluarës çuan në shoqëri më të barabarta dhe më të shëndetshme, Kemp paralajmëron se sistemi unik global i sotëm nuk lë asnjë vend për t’u fshehur.
Dhe me historinë që përsërit vetveten, ai thotë: Kolapsi nuk është më thjesht një mundësi – është rezultati më i mundshëm. /GazetaExpress/
